शेपूचे पोळे- Dill Leaves Pancake

माणसाला पाच ज्ञानेंद्रिये असतात -सांगा बरे कोणती? बघा … सगळे कसे शाळेत शिकवलेल्या क्रमानेच उत्तर पुटपुटायला लागलेत, होय ना ? डोळे , नाक , कान  , जीभ आणि त्वचा ! आमच्या पहिलीच्या वर्गशिक्षिका तर मला अजून आठवतात , त्यांनी अगदी हाताचे तळवे एकेक इंद्रियावर लावून  तसेच वेडावल्यासारखी जीभ बाहेर काढून मग आपल्याच हाताला  हलकाच  चिमटा  काढून , जीभ नी त्वचा म्हणायला शिकवले होते ! आता आठवले तरी ओठांच्या कडा  अगदी कानांपर्यंत पसरून हसायला येते ! माझी दोन ज्ञानेंद्रिये अनुक्रमे डोळे नी कान  लहानपणीच मायनस नंबरच्या  जाड भिंगांच्या अतिरिक्त भारामुळे थोडीशी दमलेली ..

जरी अभ्यासात हुशार होते तरी हा चष्म्याचा दागिना लहानपणी  आजीच्या नी मामाच्या धाकाला न जुमानता शेजाऱ्यांच्या व्हईसीआर वर रात्री अपरात्री गॅलरीत लावलेल्या कलर टीवीवर पाहिलेल्या ” खून भरी  मांग ” सारख्या चित्रपटांची भेट ! पण ही सगळी कसर भरून काढली ती  माझ्या घ्राणेंद्रिय आणि रसनेंद्रियाने – नाक आणि जीभेने !

तसेही चाळीत राहणाऱ्या लोकोत्तर व्यक्तींना आणि त्यातून कोकणात जन्मलेल्या प्रत्येकाला ही जन्मजात देणगी असतेच ! कसे ते सांगते , कोणाच्या घरात आज बोंबील तळला जातोय , तर कोणाकडे आज नुसते तव्यावरची अंड्याची पोळी , कुठे काजे ची आमटी  की कोळंबीचा  बरबाट हे आमच्याकडे चड्डीतले  पोर सुद्धा नाक पुसत सांगेल . माझी पणजी तर पाठमोरी ओटीवर वाती  वळता वळता स्वयंपाकघरात  घरकाम करायला आलेल्या  जमुआक्काला म्हणायची , ” जमे , गे खोबरा जरा अजून लाल भाज  , आसा पिवळा बिरडा  तुज्या आवशीन तरी बनवलानं होता !” पणजीच्या खेळकर कंमेंट ला जमू अक्का सुद्धा , हसत हसतच ” व्हय गे नानी , तुजे  पाठीस  डोले  बसवून घीतलेस का काय .. होय तर ..” अशी कोपरखळी मारायची!

आमच्याकडे कोणत्याही अन्नाला नाव ठेवणे आणि एखादा अन्नघटक आहारातून वगळणे , यासारखे  अक्षम्य अपराध नाही . आवडत नसेल तर विकत आणूच  नका , आणि आणले तर ते न फुकट घालवता खाल्ले जावे , हीच एक माफक अपेक्षा ! आता सुद्धा मी माझ्या घराचे स्वयंपाकघर ताब्यात घेतले असताना,  हाच नियम कायम ठेवला आहे . म्हणूनच , आईच्या पिशवीत मुळ्याचा हरित संभार किंवा शेपूचा तुरा बाजार पिशवीतून डोकावताना दिसला की ,  अचानक ” आईचे माझ्यावर प्रेमच नाही ” , असे वाटायला लागायचे . त्यातून मुळ्याची भाजी फोडणीला घातली की बाजूला बोळात खेळत असताना , एखादी वात्रट मैत्रीण चिरकायची , ” ए कुठून वास येतोय , स्मिता तुझ्याकडे वाटते , आमच्याकडे आज बटाटेवडे आणलेत , मी जाते बाबा .. ” आजीने बशीभर वाढलेली भाजी खाताना मैत्रिणीकडचे बटाटेवडे डोळ्यांसमोर उभे राहायचे . तसेच शेपूच्या भाजीचे.. एवढे मात्र नक्की की माझी आई या दोन्ही भाज्या चवीला मात्र अप्रतिम बनवायची , कधी चण्याची डाळ घालून तर कधी उकळत्या वरणात  मूठभर शेपू द्यायची सोडून .. नाकामुळे या दोन भाज्यांशी  गट्टी जमायला थोडा वेळ लागला इतकेच !

कोकणात आंबोळी , घावन यासारख्या पदार्थांचे विशेष महत्त्व ! नेहमीच्या आंबोळीसोबत तवशाची  आंबोळी  , गोड  आंबोळी , डाळींचे आडे असे वेगवेगळे  पदार्थ बनत असतात . जसा  चण्याच्या पीठाचा पोळा , अंड्याची पोळी असे शब्दप्रयोग सर्रास वापरले जातात तसेच या आंबोळ्यांना ‘पोळे’ असेही संबोधण्यात येते . शेपूची भाजी या पोळ्यात वापरून गरम भिड्यावर सकाळी सकाळी काढलेले  शेपूचे पोळे नाश्त्यासाठी खास पसंद केले जातात . आणि शेपूचा जो एक सुगंध असतो ज्यामुळे लोकांचा तो नावडता असतो , तो सुगंध सुद्धा या पोळ्यांत  बेमालूमपणे मिसळला जाऊन अतिशय अप्रतिम चवीचे गोडसर पोळे बनतात ! यासोबत लाल मिरच्यांची झणझणीत चटणी किंवा कैरीची चटणी तर अप्रतिम लागतेच , किंवा कोणतीही उसळ बनवून वाढा , खाणारा त्या शेपूच्या पोळ्याच्या रंगामुळे  आणि चवीने इतका हरखून जातो की सांगता सोय नाही !

ही रेसिपी  कोकणात मुख्यत्वे गोव्यात सर्रास बनवली जाते आणि शेफ  दीपा अवचट यांच्या ” गोवा पोर्तुगीजा ” या पुस्तकात तिचा आवर्जून उल्लेख केलेला आढळतो .  म्हणजे साध्या  साध्या  साहित्यातून बनणाऱ्या  इतक्या आरोग्यदायी पाककृती आपल्या  मराठी खाद्यसंस्कृतीत आहेत , याचा खरंच अभिमान वाटतो !

शेपूचे आहारातील फायदे :

 

• पचनसंस्थेचे आरोग्य वृद्धी : शेपू पचनासाठी मदत करणारे पित्त आणि इतर द्रव्य निर्माण करते म्हणूनच पचनसंस्थेतील अडथळे दार होतात . तसेच हा वात  आणि पित्त  सुधारक असल्याने नवजात बालकांना आवर्जून शेपूच्या बियांची धुरी दिली जाते .

 

• स्त्रियांच्या गर्भाशय आरोग्यासाठी आणि हार्मोन्स संतुलनासाठी शेपू  खाण्याचा सल्ला दिला जातो .

 

• न थांबणारी उचकी , फुगलेले पोट , वाढलेले कोलेस्टेरॉल यांवर नियंत्रणासाठी शेपू हा जालीम उपाय मानला जातो ! हृदयाचे स्वास्थ्य सुधारण्यासाठी शेपूचा आहारात समावेश करणे गरजेचे आहे .

 

• लहान मुलांच्या वाढत्या वयात कॅल्शिअम , मॅग्नेशिअम तसेच लोहाची हाडांच्या बळकटीसाठी खूप गरज असते . तेव्हा कुठल्याही पद्धतीने शेपू लहान मुलांच्या पोटात गेला पाहिजे अशी तरतूद नेहमीच्या जेवणात करावीच !

 

• सगळ्यात महत्त्वाचे म्हणजे शरीरातील आंतरिक संसर्गापासून बचावासाठी तसेच जखमा भरून येण्यास शेपू सगळ्यात उपयोगी !

 

• मधुमेहींनी तर आपल्या रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करण्यासाठी नियमित शेपूचे सेवन करावे असा सल्ला दिला जातो !

मी वर दिलेले फायदे हे पिढ्यानपिढ्या आपल्या पणज्या , आज्ज्यांपासून पुढे सरकवत आलेल्या आजीबाईच्या बटव्यातूनच आहेत . म्हणून शेपू चा गंध आवडत नाही म्ह्णून नाकं  मुरडणाऱ्यांनी ही भाजी अगदीच आपल्या स्वयंपाकघरातून तडीपार करण्यापेक्षा , आज मी जसे शेपूच्या पोळ्यांची रेसिपी देतेय , तशा काही आपल्या पारंपरिक किंवा सूप सारख्या ग्लोबल रेसिपीज शोधून आहारात समाविष्ट कराव्यात असे  मला प्रकर्षाने वाटते ! कारण चविष्ट असण्यासोबत आहार चौरस असणे या धकाधकीच्या जीवनात अत्यंत गरजेचे आहे , नाही का ?

विडिओ पाहण्यासाठी खाली क्लिक करा
Click to watch recipe video