तळलेली भरली मिरची

भारतीय  खाद्यसंस्कृतीत कोकणी खाद्यसंस्कृती आपले एक ठळक वैशिष्ट्य लेऊन नांदते . कोकणात  निसर्गात आढळणाऱ्या ताज्या , साध्या  आणि मोजक्याच घटक पदार्थांचा  वापर करून एक चविष्ट अशी पंगत कशी बसवावी , हे कोकणी घरांतल्या प्रत्येक अन्नपूर्णेला चांगलेच ठाऊक ! फणसासारख्या एकाच  फळापासून  , त्याच्या निरनिराळ्या जातीचा वापर करून अवचित आलेल्या पाहुण्याला तांदळाच्या मऊसूत भाकरीसोबत  कोवळ्या कुयरीची भाजी , कुरण्या  फणसाची चमचमीत कापे नी बरक्याच्या गऱ्यांचा रस चाळून  कधी मोदकपात्रात उकडलेली सांदणे  पानात पटदिशी वाढली जातील . हापूसचीही तीच गत .. अगदी पुरी बुचकळायला जायफळ घातलेल्या आमरसापासून  ते आंबाभातापर्यंत , रायवळच्या  आंबट तिखट सासवाने  , पानात रंगीबेरंगी मेजवानी  सजेल . दारातल्या तवशा , पपई नी भोपळ्याचे वडे नी आंबेमोहोराची खीर असली की खाणाऱ्या आत्म्याची ब्रह्मानंदी टाळी लागायला काय हो अवकाश ! उसळी, सांबारांशिवाय तर लग्नाचे वर्हाड अंगणातून बूड हलवेल तर शप्पथ … “अन्न हे पूर्णब्रह्म ” , मानणारी ही कोकणी खाद्यसंस्कृती आणि तिच्यावर अतीव प्रेम करणारा कोकणी मनुष्य साध्या  ताम्बसाळाच्या भाताच्या पेजेवर सुद्धा म्हणूनच समाधानाने दिवस  व्यतीत करतो . माझे हे वरील विवरण बऱ्याच जणांना पटेल , कारण त्यात अतिशयोक्ती काहीच नाही .

हे सगळे जरी असले तरी , कोकणी माणसं ” चवीने खाणार त्याला देव देणार “, या उक्तीची देखील प्रचंड भोक्ती ! कुणाची तरी पंगत जेवून आलेला आमचा संत्या काका , ” काय जल्ला  तो आचारी , कोबीची भाजी केलान  होती पचपचीत, मी सांगितलेय शिवलकरांसना , पुढल्या खेपेक यास नको बोलवू  ” , असे अति शिजलेल्या कोबीच्या उपकारीचा  उद्धार केल्याशिवाय राहत नाही . भेंडीची  भाजी बुळबुळीत झालेली  ,  म्हणजे घरातल्यांनी आळशीपणाने कोकमा  काय  घरात साठवली नाय की काय , असा प्रश्न खाणाऱ्याला पडू शकतो हो ..इस्टेट गेली तरी बेहत्तर , पण बांगड्याच्या सुक्क्या – कालवणात तिरफळा  नाय  असा होऊचाच नाय ! गवारीच्या सुक्या भाजीत कारळे  कुटून घातलेच पाहिजे , हा जणू दंडकच ! एकदा माझी शाळेतून यायची वेळ झाली होती , म्हणून आजीने घाईघाईने पिठले बनवले , आणि ते होते साधे मिरची , लसणाच्या फोडणीचे .. आता जरी हे क्विक पिठले माझे आवडीचे असले तरी तेव्हा आमच्या रत्नागिरी पद्धतीच्या हिरव्या मसाल्यातल्या पिठल्याची चव खूप आवडायची . मी जेवताना निमूट जेवले पण खेळायला जाताना, ” ए आज्जे , केलेस तर पाट्यावर वाटून कर पिठले ,  नाही तर नको ब्वा मला ..” असे म्हणून ,” कार्टे  लैच शेफारलीय चवीची कोंबडी .” असा आजीने हसत हसत घातलेला धपाटा खाऊन मी पळाले सुद्धा !

तर आमच्या या कोकणी जिव्हा रसास्वादासाठी आसुसलेल्या .. केळीचे अख्खे पान भरून मेजवानी असली तरी पानाच्या डावीकडील , लोणची , पापड , सांडगी मिरच्या , चटण्या  सुद्धा अगदी चाटून पुसून खाल्या जातात !  रात्री पटकन टाकलेल्या कुळदाच्या  पिठीसासोबत आमच्याकडे पोह्याचे मिरगुंड  तळायला  कोणी विसरत नाही . साध्या वरण  भातासोबत आंब्याचे ताजे करकरीत लोणचे नी आमटी  भातासोबत सांडगी मिरची वाढली जाते . लसूण- खोबऱ्याची लालेलाल चटणी पिठले भाताच्या गोळ्याशेजारी शोभतेच . आईने मस्त  वाफाळता कढी  भात केला असला की अचानक आलेला पद्या मामा , ” ए सुमन , वाईच तोंडी लावूक कायतरी हाय ना “, या प्रश्नावर आईने हसून हो म्हटल्यावरच जेवूक बसतो ..  आणि मग आईने भिड्यावर खरपूस तळलेल्या मिरच्यांचा सुगंध नाकात शिरताक्षणीच , ” वाढ गे लवकर , पोटात उंदीर कबड्डी खेलूक लागले आता “, असे म्हणत स्वतःच ताट- वाटी -तांब्या मांडावयास घेतो .

कोकणात मुसळधार पावसाळ्याच्या दिवसांत जेव्हा भाज्या , मासे यांचा तुटवडा असतो तेव्हा कोणत्याही आमटी , कढी सोबत मिरच्या भरून मस्तपैकी तळल्या जातात . त्यांच्या सारणात हाताच्या बोटावर मोजता येईल इतकेच घटक पदार्थ , पण ताज्या मिरच्यांच्या करकरीतपणाने  चवीचा मामला एकदम फिट्ट बसतो . माझा तर शनिवार दुपारचा नेहमीचा आवडीचा  मेनू – मसुराची आमटी किंवा ताकाची कढी , भात आणि भरल्या मिरच्या .. मग द्यायची सोफ्यावर पथारी  पसरून किंवा बाल्कनीत चिंब कोसळणारा पाऊस बघत आरामखुर्चीतच एक डुलकी ..

विडिओ पाहण्यासाठी खाली क्लिक करा
Click to watch recipe video